參加屆數:第三屆-大風吹、第四屆-少年遊、第五屆-食光狂想曲、第六屆-在路上、第七屆-樂來樂好、第八屆-山海相偕 mukasata!、第九屆-Kulumah一起回家!、第十屆 - Meralriw十年.拾緣、第十二屆-「Xanh · 撩癒綠 · mogaro!」、第十三屆臺東詩歌節——水噹噹,valeljevelj!
孫大川,1953年生於下賓朗(pinaski)部落,族名巴厄拉邦‧德納班(paelabang danapan)。比利時魯汶大學漢學碩士、輔仁大學哲學研究所碩士、臺灣大學中文系畢業。曾任教於東吳大學、東華大學、清華大學、輔仁大學、政治大學、臺灣大學等校。
|
〈獵人釋憲〉
上山打獵,我是主詞
下山打獵,我是受詞
山上山下
獵或被獵
原來是獵人文法的
倒裝
〈雨夜〉
pok!pok!
是雨在唱歌嗎
它何時變了嗓音?
華麗的珠兒落下
打在芭蕉葉上
pok!pok!
好一首合奏的
敲打樂
<天主羔羊> BaLiwakes(陸森寶)詞/曲
[題解]
<天主羔羊>是彌撒中領聖禮前誦唸的歌,突顯耶穌基督做為除免世罪之羔羊的身份。陸森寶為同樣的頌詞寫了兩首曲子,為區別起見,另一首題作除免世罪。兩首皆是擬古調的創作,不過本首<天主羔羊>的唱腔更為古奧,另一首則較平緩。
[翻譯]
(1) iyu tu siri kana demawai,
na meLaLapus kana pameliyan.
kala Lapusi mi Diyan
kala sabesabi mi
Daniyam pameliyan(e) Diyan.
祢,造物主的羔羊
赦免罪惡者,
請來免脫、洗滌
我們的罪。
(2) iyu tu siri kana demawai,
na benakebak kana rapi’an.
kala bakebaki mi Diyan,
kala puwaLaki mi
Daniyam rapi’an(e) Diyan.
祢,造物主的羔羊
解除勞困者,
請來鬆脫、免除
我們的苦痛。
(3) iyu na meLaLapus kana pameliyan
i punapunan
kala berayi mi diyan
Da naniyam(e) ka’iyanabayan (e)Diyan.
祢,除免世罪者,
請賜給我們平安。
[註釋]
1.siri,羊,指做為犧牲的耶穌。
2.ka’iyanabayan(e),指為我們好的事。此處可譯作「平安」。
<天主羔羊>是彌撒中領聖禮前誦唸的歌,突顯耶穌基督做為除免世罪之羔羊的身份。陸森寶為同樣的頌詞寫了兩首曲子,為區別起見,另一首題作除免世罪。兩首皆是擬古調的創作,不過本首<天主羔羊>的唱腔更為古奧,另一首則較平緩。
[翻譯]
(1) iyu tu siri kana demawai,
na meLaLapus kana pameliyan.
kala Lapusi mi Diyan
kala sabesabi mi
Daniyam pameliyan(e) Diyan.
祢,造物主的羔羊
赦免罪惡者,
請來免脫、洗滌
我們的罪。
(2) iyu tu siri kana demawai,
na benakebak kana rapi’an.
kala bakebaki mi Diyan,
kala puwaLaki mi
Daniyam rapi’an(e) Diyan.
祢,造物主的羔羊
解除勞困者,
請來鬆脫、免除
我們的苦痛。
(3) iyu na meLaLapus kana pameliyan
i punapunan
kala berayi mi diyan
Da naniyam(e) ka’iyanabayan (e)Diyan.
祢,除免世罪者,
請賜給我們平安。
[註釋]
1.siri,羊,指做為犧牲的耶穌。
2.ka’iyanabayan(e),指為我們好的事。此處可譯作「平安」。
<思故鄉> BaLiwakes(陸森寶)詞/曲
[題解]
<思故鄉>是陸森寶原來的題目,三個版本一致。這首歌與<美麗的稻穗>相互呼應,可以視為一組。同樣以「八二三」為背景,只是這首歌是以前線「戰士」的心境寫的。詞曲哀怨,令人不勝唏噓。
歌詞方面,天主教版完全依照手抄版本,陸賢文版在副歌部分,有一處用
字上有差異更動(詳見註釋)。此外,本歌另有流行版,收錄在後。
[翻譯]
(1) temabang ku piyaLawuD pipuyayuma,
aiDu a kahikokiyan amuwaLawuD,hoiyan;
awuka la menanawuwa i LaLuwanan.
pa’abal a bangangesaran,
pu’apuT a buLabuLayan.
sepengan Da risarisan,
aiDi ku i kakingmongan.
我向東方眺望,朝著普悠瑪,
一架飛機往東飛,吼依央:
它要去探望迎獵門。
青年成隊跑步,
少女獻上花環。
想念伙伴們啊,
我守在金門。
(2) temabang ku piyaLawuD pipuyayuma,
aiDu a kaLi’ayaman amuwabiyi,hoiyan;
awuka la semasekaDa i paLakuwan.
muwarak a bangangesaran
kuredikes a buLabuLayan.
sare’eDan Da inuLisawan
aiDi ku i kakingmongan.
我向東方眺望,朝著普悠瑪;
有鳥在飛,吼依央;
牠要去探訪會所。
青年們跳舞,
少女們緊牽著手。
想念相聚的日子
我守在金們。
[註釋]
1.陸賢文版的族語題目作<sare’eD i kaDekalan>,即「思念部落(故鄉)」的意思,天主教版則題作<temabang ku piyaLawuD >,即「向東眺望」的意思。
2.kahikokiyan,hikoki為日語「飛機」。
3.Luwanan,是卑南族大獵祭快結束時,婦女們為將從獵場下山的男士們搭建的迎獵場所,有的部落將其稱作「凱旋門」。那是獵場和部落之間的轉換場,也詩除喪的第一個地點。
4.「pa’abal」是陸賢文的用詞,在陸森寶的原稿中用的字是「paLaiLai」,指獵場下山後,由「Luwanan」返回部落時,盛裝的青年人成隊小跑步沿路護衛老人的情形。
[流行版本]
(1) temabang ku piyaLawuD pipuyayuma,
aiDu a kaLi’ayaman amuwabiyi,hoiyan;
鳥 飛
awuka la meredeka i kaDekalan.
到達 部落
あんちゃん思うなね,
あの子は元氣かね?
asuwa ku wuwaruma’an,
何時 回家的日子
aiDi ku i kakingmongan.
在 我 金門
我朝東方眺望,向著普悠瑪,
一隻鳥在飛,吼依央;
牠要飛抵部落。
親愛的想著你啊,
那個她一切可好?
何時才是回家的日子,
我在金門。
(2) temabang ku piyaLawuD pipuyayuma,
aiDu a kahikokiyan amuwabiyi,hoiyan;
飛機
awuka la semasekaDa i kaDekalan.
去 遍訪 部落
あんちゃん思うなね,
あの子は元氣かね?
amanai ku masasupengan,
什麼東西 思念
aiDi ku i kamazoan.
馬祖
我朝東方眺望,向著普悠瑪,
一架飛機在飛,吼依央;
它要遍訪部落。
親愛的想著你啊,
那個她一切可好?
何時才是回家的日子,
我在馬祖。
<思故鄉>是陸森寶原來的題目,三個版本一致。這首歌與<美麗的稻穗>相互呼應,可以視為一組。同樣以「八二三」為背景,只是這首歌是以前線「戰士」的心境寫的。詞曲哀怨,令人不勝唏噓。
歌詞方面,天主教版完全依照手抄版本,陸賢文版在副歌部分,有一處用
字上有差異更動(詳見註釋)。此外,本歌另有流行版,收錄在後。
[翻譯]
(1) temabang ku piyaLawuD pipuyayuma,
aiDu a kahikokiyan amuwaLawuD,hoiyan;
awuka la menanawuwa i LaLuwanan.
pa’abal a bangangesaran,
pu’apuT a buLabuLayan.
sepengan Da risarisan,
aiDi ku i kakingmongan.
我向東方眺望,朝著普悠瑪,
一架飛機往東飛,吼依央:
它要去探望迎獵門。
青年成隊跑步,
少女獻上花環。
想念伙伴們啊,
我守在金門。
(2) temabang ku piyaLawuD pipuyayuma,
aiDu a kaLi’ayaman amuwabiyi,hoiyan;
awuka la semasekaDa i paLakuwan.
muwarak a bangangesaran
kuredikes a buLabuLayan.
sare’eDan Da inuLisawan
aiDi ku i kakingmongan.
我向東方眺望,朝著普悠瑪;
有鳥在飛,吼依央;
牠要去探訪會所。
青年們跳舞,
少女們緊牽著手。
想念相聚的日子
我守在金們。
[註釋]
1.陸賢文版的族語題目作<sare’eD i kaDekalan>,即「思念部落(故鄉)」的意思,天主教版則題作<temabang ku piyaLawuD >,即「向東眺望」的意思。
2.kahikokiyan,hikoki為日語「飛機」。
3.Luwanan,是卑南族大獵祭快結束時,婦女們為將從獵場下山的男士們搭建的迎獵場所,有的部落將其稱作「凱旋門」。那是獵場和部落之間的轉換場,也詩除喪的第一個地點。
4.「pa’abal」是陸賢文的用詞,在陸森寶的原稿中用的字是「paLaiLai」,指獵場下山後,由「Luwanan」返回部落時,盛裝的青年人成隊小跑步沿路護衛老人的情形。
[流行版本]
(1) temabang ku piyaLawuD pipuyayuma,
aiDu a kaLi’ayaman amuwabiyi,hoiyan;
鳥 飛
awuka la meredeka i kaDekalan.
到達 部落
あんちゃん思うなね,
あの子は元氣かね?
asuwa ku wuwaruma’an,
何時 回家的日子
aiDi ku i kakingmongan.
在 我 金門
我朝東方眺望,向著普悠瑪,
一隻鳥在飛,吼依央;
牠要飛抵部落。
親愛的想著你啊,
那個她一切可好?
何時才是回家的日子,
我在金門。
(2) temabang ku piyaLawuD pipuyayuma,
aiDu a kahikokiyan amuwabiyi,hoiyan;
飛機
awuka la semasekaDa i kaDekalan.
去 遍訪 部落
あんちゃん思うなね,
あの子は元氣かね?
amanai ku masasupengan,
什麼東西 思念
aiDi ku i kamazoan.
馬祖
我朝東方眺望,向著普悠瑪,
一架飛機在飛,吼依央;
它要遍訪部落。
親愛的想著你啊,
那個她一切可好?
何時才是回家的日子,
我在馬祖。
<頌祭祖先> BaLiwakes(陸森寶)詞/曲
[題解]
民國四十七年(1958),時任台東縣議員的南信彥,鑒於南王人每年收穫祭和大獵祭,都得前往「發祥地」(panapanayan)祭祖,頗為不便,遂發動部落族人前往panapanayan分出神竹兩株,種在部落北邊叫做palangan屬於陳光榮家族的土地上,做為後來部落祭祖的地方。不過,南王人對此次行動頗有爭議,這首歌的祭祖涵義逐被沖淡了。陸森寶的手抄本題作<ミアミアミ タイ マイラン>(mi’ami’ami la ma’iDan),天主教版譯作<年邁老人>,陸賢文版則題作<頌祭祖先>,也是一般通行的譯法。
[翻譯]
(1) mi’ami’ami la i nirebuwa’an,hohaiyan hoiyan,
kamawan Da inaba(i)yaLuwan,i ka-emu-an.
marepawuwa la kana ami kana buLan,
marepakured la Datu wuwaruma’an.
karabasakaw la i sering sering sering!
re’abalanai la i sering sering sering!
gilegilanai la i sering sering sering!
merederedek i baiwan(e) la i Dung(e)Dungan
pinatengaDaw la i emu i ma’iDang,
ta sasungaLam.
多年在發祥地,
吼嗨央吼依央;
祖先好像被遺忘了。
逢到那年那月,
確定祂回來的時刻。
扛起它來,sering、sering、sering!
伴著它來,sering、sering、sering!
跑起步來,sering、sering、sering!
到了拜萬東東岸,
安座老祖先,
我們來敬拜。
(2) akasangaLan Da temuwamuwan,hohaiyan hoiyan,
mukasa ta pinaka(i)yabuLai (y)a pinapadangan
pana’uwanai ta patabanganai,
iDi na bekaLan na kababini’an
kiyanunanai la i sering sering sering!
arasenayai la i sering sering sering!
wuwarakanai la i sering sering sering!
pana’ana’an ta pakasemangaL kan inuTungulan,
pinatengaDaw la i emu i ma’iDang,
ta sasungaLan.
取悅祖先的時候到了,
吼嗨央吼依央;
我們一同盛裝打扮,
展示並奉獻
這新栗
禱祝起來,sering、sering、sering!
吟唱起來,sering、sering、sering!
跳起舞來,sering、sering、sering!
誠心取悅讚頌,
安座老祖先,
我們來敬拜。
[註釋]
1.nirebuwa’an:即發祥地,亦稱作panapanayan,在知本附近的海岸邊。此句的意思是說,祖靈在rebuwa’an多年,彷彿被遺忘了。
2.sering,狀聲詞,為卑南人盛裝時臀鈴聲。
民國四十七年(1958),時任台東縣議員的南信彥,鑒於南王人每年收穫祭和大獵祭,都得前往「發祥地」(panapanayan)祭祖,頗為不便,遂發動部落族人前往panapanayan分出神竹兩株,種在部落北邊叫做palangan屬於陳光榮家族的土地上,做為後來部落祭祖的地方。不過,南王人對此次行動頗有爭議,這首歌的祭祖涵義逐被沖淡了。陸森寶的手抄本題作<ミアミアミ タイ マイラン>(mi’ami’ami la ma’iDan),天主教版譯作<年邁老人>,陸賢文版則題作<頌祭祖先>,也是一般通行的譯法。
[翻譯]
(1) mi’ami’ami la i nirebuwa’an,hohaiyan hoiyan,
kamawan Da inaba(i)yaLuwan,i ka-emu-an.
marepawuwa la kana ami kana buLan,
marepakured la Datu wuwaruma’an.
karabasakaw la i sering sering sering!
re’abalanai la i sering sering sering!
gilegilanai la i sering sering sering!
merederedek i baiwan(e) la i Dung(e)Dungan
pinatengaDaw la i emu i ma’iDang,
ta sasungaLam.
多年在發祥地,
吼嗨央吼依央;
祖先好像被遺忘了。
逢到那年那月,
確定祂回來的時刻。
扛起它來,sering、sering、sering!
伴著它來,sering、sering、sering!
跑起步來,sering、sering、sering!
到了拜萬東東岸,
安座老祖先,
我們來敬拜。
(2) akasangaLan Da temuwamuwan,hohaiyan hoiyan,
mukasa ta pinaka(i)yabuLai (y)a pinapadangan
pana’uwanai ta patabanganai,
iDi na bekaLan na kababini’an
kiyanunanai la i sering sering sering!
arasenayai la i sering sering sering!
wuwarakanai la i sering sering sering!
pana’ana’an ta pakasemangaL kan inuTungulan,
pinatengaDaw la i emu i ma’iDang,
ta sasungaLan.
取悅祖先的時候到了,
吼嗨央吼依央;
我們一同盛裝打扮,
展示並奉獻
這新栗
禱祝起來,sering、sering、sering!
吟唱起來,sering、sering、sering!
跳起舞來,sering、sering、sering!
誠心取悅讚頌,
安座老祖先,
我們來敬拜。
[註釋]
1.nirebuwa’an:即發祥地,亦稱作panapanayan,在知本附近的海岸邊。此句的意思是說,祖靈在rebuwa’an多年,彷彿被遺忘了。
2.sering,狀聲詞,為卑南人盛裝時臀鈴聲。
<懷念年祭> BaLiwakes(陸森寶)詞/曲
[題解]
這是一九八八年陸森寶生前最後的遺作,寫在白板上。根據多人的口述證實,這是一首未完成的曲子。計畫中陸森寶似乎要填三段歌詞,可惜他終究無法完成。陸森寶的三兒子陸光朝說,這首歌事父親揣摩他的心境寫的。不過,寫下來之後,它顯然已成為所有外出工作的遊子共同的心聲。白板上的手稿沒有題上曲目,曾建次、陳光榮在合編天主教版時,給它冠上了<懷念豐年祭>的名字。陸賢文版改成<懷念年祭>,應該和「原舞者」一九九二年的演出有關。
[翻譯]
mi kiyakarunan ku i siDumayan,
aDi ku pakawurumaruma,
hoiyan hoiyan iyahohaiyan;
aDi ku abaLu sonomukasi,
tu pu’apuTai ku kan nanali,
muka ku muwaraka i paLakuwan.
我有工作在外地,
不能經常回家,
吼依央吼依央,依呀吼嗨央,
我沒忘記那古老的傳統,
母親給我戴上花環,
我到會所跳舞。
[註釋]
1.siDumayan,指外地。
2.sonomukasi,日語,意指故事或傳統。
這是一九八八年陸森寶生前最後的遺作,寫在白板上。根據多人的口述證實,這是一首未完成的曲子。計畫中陸森寶似乎要填三段歌詞,可惜他終究無法完成。陸森寶的三兒子陸光朝說,這首歌事父親揣摩他的心境寫的。不過,寫下來之後,它顯然已成為所有外出工作的遊子共同的心聲。白板上的手稿沒有題上曲目,曾建次、陳光榮在合編天主教版時,給它冠上了<懷念豐年祭>的名字。陸賢文版改成<懷念年祭>,應該和「原舞者」一九九二年的演出有關。
[翻譯]
mi kiyakarunan ku i siDumayan,
aDi ku pakawurumaruma,
hoiyan hoiyan iyahohaiyan;
aDi ku abaLu sonomukasi,
tu pu’apuTai ku kan nanali,
muka ku muwaraka i paLakuwan.
我有工作在外地,
不能經常回家,
吼依央吼依央,依呀吼嗨央,
我沒忘記那古老的傳統,
母親給我戴上花環,
我到會所跳舞。
[註釋]
1.siDumayan,指外地。
2.sonomukasi,日語,意指故事或傳統。
<懷念蘭嶼> BaLiwakes(陸森寶)詞/曲
[題解]
這首歌陸森寶的手抄本題作<コイツ蘭嶼>,天主教版有中文譯名<美麗的蘭嶼島>(koisi kababuTulan);陸賢文版則題作<懷念蘭嶼島>,並直譯成族語「kasare’eDan i kababuTulan」。我們將中文譯名精簡些,題作<懷念蘭嶼>。一九七一年,當時的台東縣長黃鏡峰率女青年康樂隊赴蘭嶼勞軍,陸森寶和部落青年亦受邀隨行。回程時遇天候惡劣,風高浪大,舟船無法航行,大家只好滯留島上,等待天氣好轉,前後竟是兩個多星期,陸森寶作曲紀念這難忘的經驗。
[翻譯]
(1) semenan akabuLanan,meLaTi a kaLiaLanan;
mengarangara ku eba-a,
retigitigir ku kana binaliyan.
temungutunguL ku misasa,kana sinnanan;
kasare’ere’eD a karauban,
maruniruni a kuLiLing.
月光皎潔,照亮路徑;
我等著啊哥哥,
佇立在樹蔭下。
我一個人張望,月光照亮遠方;
真是引人思念的夜晚,
蟋蟀叫聲四起。
(2) mengarangara mi Da sasudang i kababuTulan;
mukasakasa mi tamina,
temungutunguL mi piya’ami.
baLiyan i emelang na ine kemeLukeLun;
emayi-ayip mi Da’ersunganan,
kanDuna wuwaruma’an.
在蘭嶼,等著船來;
一起湧向港口,
向北方眺望。
風吹起浪,海水翻騰;
我們數著那
回家的日子。
(3) meredek mi kaminato-an,kaDiyu i kasingko-an,
mukasakasa mi mudare,
meringiringiT mi piyatimuL.
naniyam(e) nirelangan na ine meLaTiLaTi;
pasaresareb ina kanatal,
kaDiyu i kababuTulan.
抵達港口,那新港;
一同下船,
回首南方。
我們駛過的海面,閃閃發光;
蘭嶼島
朦朧在霧中。
[註釋]
1.buTal,即卑南人對蘭嶼的稱法。
2.sasudang,日語,船。
3.’ersungan,原意為夜晚,卑南語拿它來計算天數。「saya’ersungan」,即
「一個晚上」,也是「一天」的意思。
4.「minato」、「singko」皆為日語。minato,即港口;singko,鎮。卑南與
原來沒有「o」因,因此,有人將「o」念作「u」。
5.「mudare」,乃複合詞,「dare」是土、地的意思,「mu-dare」為動詞,
即「下地」、「下來」。此處,轉譯作「下船」。
這首歌陸森寶的手抄本題作<コイツ蘭嶼>,天主教版有中文譯名<美麗的蘭嶼島>(koisi kababuTulan);陸賢文版則題作<懷念蘭嶼島>,並直譯成族語「kasare’eDan i kababuTulan」。我們將中文譯名精簡些,題作<懷念蘭嶼>。一九七一年,當時的台東縣長黃鏡峰率女青年康樂隊赴蘭嶼勞軍,陸森寶和部落青年亦受邀隨行。回程時遇天候惡劣,風高浪大,舟船無法航行,大家只好滯留島上,等待天氣好轉,前後竟是兩個多星期,陸森寶作曲紀念這難忘的經驗。
[翻譯]
(1) semenan akabuLanan,meLaTi a kaLiaLanan;
mengarangara ku eba-a,
retigitigir ku kana binaliyan.
temungutunguL ku misasa,kana sinnanan;
kasare’ere’eD a karauban,
maruniruni a kuLiLing.
月光皎潔,照亮路徑;
我等著啊哥哥,
佇立在樹蔭下。
我一個人張望,月光照亮遠方;
真是引人思念的夜晚,
蟋蟀叫聲四起。
(2) mengarangara mi Da sasudang i kababuTulan;
mukasakasa mi tamina,
temungutunguL mi piya’ami.
baLiyan i emelang na ine kemeLukeLun;
emayi-ayip mi Da’ersunganan,
kanDuna wuwaruma’an.
在蘭嶼,等著船來;
一起湧向港口,
向北方眺望。
風吹起浪,海水翻騰;
我們數著那
回家的日子。
(3) meredek mi kaminato-an,kaDiyu i kasingko-an,
mukasakasa mi mudare,
meringiringiT mi piyatimuL.
naniyam(e) nirelangan na ine meLaTiLaTi;
pasaresareb ina kanatal,
kaDiyu i kababuTulan.
抵達港口,那新港;
一同下船,
回首南方。
我們駛過的海面,閃閃發光;
蘭嶼島
朦朧在霧中。
[註釋]
1.buTal,即卑南人對蘭嶼的稱法。
2.sasudang,日語,船。
3.’ersungan,原意為夜晚,卑南語拿它來計算天數。「saya’ersungan」,即
「一個晚上」,也是「一天」的意思。
4.「minato」、「singko」皆為日語。minato,即港口;singko,鎮。卑南與
原來沒有「o」因,因此,有人將「o」念作「u」。
5.「mudare」,乃複合詞,「dare」是土、地的意思,「mu-dare」為動詞,
即「下地」、「下來」。此處,轉譯作「下船」。